Vào Ngày Quốc tế về Trái đất năm trước (24/2/2011), Tổ chức Sinh vật thế giới đã đề cập đến một số con vật kỳ lạ mà hiểu biết của con người về chúng còn khá sơ sài. Đáng lưu ý, trong số 6 con vật “kỳ lạ nhất hành tinh” được nêu danh có cá thòi lòi – một loài vật khá quen thuộc có mặt tại nhiều khu rừng ngập mặn tại Cần Giờ, đất Mũi Cà Mau, U Minh Thượng… thuộc khu vực ĐBSCL. Chúng được các nhà khoa học thế giới quan tâm đến như một hình mẫu về tiến hoá và lọt vào danh sách 6 loài động vật kỳ lạ nhất hành tinh, bởi các đặc điểm có một không hai của mình.

• >> Kỳ lạ hai chị em da trắng, mắt đỏ, sợ ánh sáng

• >> Chuyện khó tin về cây đa Thần Rùa nghìn tuổi ở Hà Nội

• >> Khi Mẹ thiên nhiên nổi giận

“Cá… leo cây”

Điều làm nên sự “phi thường” này chính là cấu tạo cơ thể khá đặc biệt: Cá thòi lòi thở bằng phổi và mang nên chúng có thể hô hấp khi lên cạn, trao đổi khí qua da như ếch và đôi vây trước có hệ cơ phát triển đóng vai trò như một đôi “tay”. Cũng nhờ cấu tạo cơ thể đặc biệt mà cá thòi lòi còn có một khả năng hy hữu khác là… leo cây. “Dân ở đây thường gọi thòi lòi là cá leo cây. Rất nhiều lần khi đi xuồng ngoài vuông (hồ tôm), tui chứng kiến hắn làm nhiều “trò khỉ” như trèo vắt vẻo trên những cây đước, mắm… nhưng có người đến gần thì chúng nhảy tõm xuống sông” – ông Sáu kể. Cũng theo ông Sáu, cá thòi lòi thường chọn nơi “hiểm” để đào hang trú ẩn như các lùm cây, kẹt rễ um tùm. Hang của chúng có thể sâu đến 2m, với nhiều ngóc ngách. Chúng cũng rất tinh ranh và nhanh nhẹn trong việc trốn thoát khỏi sự tấn công của kẻ thù. Thói quen của cá thòi lòi khá dễ nhận biết, nước ròng thì chui vào hang, nước lớn thì ra ngoài kiếm ăn. Những bãi bồi nhiều bùn lầy quanh mé sông ngập mặn là địa bàn “yêu thích” của chúng.

Cá thòi lòi chưa kịp lớn đã thành đặc sản trong các nhà hàng.

“Thòi lòi là một loài cá rất tinh ranh và sợ con người lắm. Đang chơi trên bãi vậy, chứ nhác thấy bóng người là chúng lặn ngay xuống hang”. Và kinh nghiệm của ông Tư Sơn là cứ đi, thấy hang nào bỗng dưng nước đục là đích thị một chú thòi lòi vừa chui xuống đó. Vấn đề còn lại là “lôi cổ” chúng lên như thế nào mà thôi. Theo ông Tư Sơn, có nhiều cách để bắt cá thòi lòi như dùng cần câu để câu vào ban ngày và dùng đèn để soi cá vào ban đêm, đặt nò, thụt, chặn hang…

Cá thòi lòi ở ven biển Bạc Liêu.

Tuy nhiên, cách bắt thú vị, “văn nghệ”, phổ biến và dễ nhất, lại bắt được cá sống là dùng hom. Hom là một cái bẫy to bằng cổ chân người, được bện bằng lá dừa nước, úp ngay miệng hang. Khi chui ra khỏi hang, cá gặp phải ống hom, càng vùng vẫy chui sâu vào ống thì càng mắc kẹt, đến khi quay đầu lại không có đường ra. Người đi bắt chỉ việc mang ống lên, mở miếng chặn ở đầu ống, trút con cá ra giỏ. Vậy là xong đời một con cá thòi lòi (!).

Trở lại với câu chuyện cá thòi lòi là “một hình mẫu về tiến hoá”, “là một trong 6 động vật kỳ lạ nhất hành tinh”, ngay cả những cán bộ phụ trách thuỷ sản ở các sở NNPTNT khu vực ĐBSCL, khi tôi hỏi đến thông tin này, họ cũng chỉ ú ớ biết thông tin dạng “nghe nói chứ không rõ lắm” và… cười. Hôm rồi, tôi có một ngày đêm quẩn quanh ở khu du lịch Đất Mũi đơn điệu, buồn tẻ và một trong những điểm dừng là nhà hàng Công đoàn với đặc sản cá thòi lòi như đã kể.

(BNLĐ)

Tags: chuyện lạ