Lịch sử ra đời, phát triển, trưởng thành của Bộ đội Ra-đa luôn gắn liền với sự phát triển của Quân chủng Phòng không – Không quân (PK-KQ) và lịch sử đấu tranh cách mạng của quân và dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng.

• >> Điểm mặt toàn bộ “chim sắt” của Không quân nhân dân Việt Nam

• >> Giải pháp “cải lão hoàn đồng” xe tăng T-54/55 Việt Nam

• >> Chiến hạm Đinh Tiên Hoàng và Lý Thái Tổ hợp luyện chiến đấu 2013

Từ các đơn vị tiền thân như: Tiểu đoàn 4 (ra đời ngày 15 tháng 6 năm 1956) thuộc Đại đoàn Pháo cao xạ 367; Trung đoàn Cần vụ đối không 260 (sau đổi thành Trung đoàn 291), Trung đoàn Cần vụ đối không 290 thuộc Đại đoàn 367; Ban Tình báo binh,… cho đến những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, chúng ta đã có một lực lượng ra-đa khá hùng hậu trực thuộc Bộ tư lệnh Phòng không. Một trong những sự kiện trọng đại đánh dấu sự ra đời, trưởng thành của lực lượng Ra-đa phòng không Việt Nam là, sau một thời gian tích cực chuẩn bị, đúng 00 giờ 00 ngày 1 tháng 3 năm 1959, các trắc thủ thuộc Trung đoàn Ra-đa 260 nhận lệnh mở máy phát sóng.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, dân tộc Việt Nam cảnh giới quản lý bầu trời Tổ quốc bằng sóng ra-đa. Và ngày 1 tháng 3 năm 1959 trở thành ngày truyền thống của bộ đội Ra-đa phòng không Việt Nam. Chỉ sau 2 ngày phát sóng, đúng 0 giờ 00 ngày 3 tháng 3 năm 1959, Đại đội Ra-đa 4 đã phát hiện chính xác, thông báo kịp thời chiếc máy bay C-47 của không quân địch từ biên giới Việt – Lào xâm phạm vùng trời phía tây tỉnh Thanh Hóa. Toán biệt kích từ chiếc C-47 này nhảy dù xuống đã bị LLVT tỉnh Ninh Bình tóm gọn. Đây là chiến công đầu tiên có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự phát triển của Bộ đội Ra-đa sau này.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đặc biệt là trong chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của Mỹ ra miền Bắc, đư­ợc trang bị từ thô sơ đến hiện đại, Bộ đội Ra-đa đã chiến đấu kiên cường, mưu trí, sáng tạo, đánh bại mọi thủ đoạn kỹ thuật, chiến thuật tinh vi, xảo quyệt của không quân địch. Với ý chí “vạch nhiễu tìm thù”, trong 12 ngày đêm tháng Chạp năm 1972, Bộ đội Ra-đa đã phát hiện từ xa các tốp B-52 vào đánh phá miền Bắc, thông báo kịp thời cho các đơn vị hỏa lực tiêu diệt địch, thực hiện trọn vẹn lời hứa “không để Tổ quốc bị bất ngờ”.

Tổng kết cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Quân chủng PK-KQ đã bắn rơi 2.635 máy bay trong tổng số 4.181 máy bay Mỹ bị quân và dân ta bắn rơi trên miền Bắc, gồm tất cả các kiểu loại hiện đại nhất của không quân Mỹ, trong đó có 64 chiếc B-52, 13 chiếc F-111…, tiêu diệt và bắt sống nhiều giặc lái. Trong chiến công chung đó có sự đóng góp thầm lặng nhưng không hề nhỏ của Bộ đội Ra-đa. Các thế hệ cán bộ, nhân viên, chiến sĩ Bộ đội Ra-đa đã đoàn kết vượt qua mọi khó khăn, thử thách, quyết tâm bám máy, bám đài kịp thời phát hiện hàng nghìn tốp máy bay và tàu chiến xâm phạm vùng trời, vùng biển Tổ quốc, kịp thời thông báo cho các lực lượng PK-KQ ta bắn rơi hàng nghìn máy bay, bắn chìm và bắn cháy nhiều tàu chiến Mỹ. Ngoài ra, góp phần làm nên đại thắng mùa Xuân 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Trước yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, mặc dù biên chế, tổ chức luôn biến đổi, nhưng cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Ra-đa xác định rõ trách nhiệm chính trị, nghiêm chỉnh chấp hành các quyết định. Cán bộ, chiến sĩ chủ động nghiên cứu nắm địch, SSCĐ cao, quản lý chặt chẽ vùng trời, kịp thời thông báo đầy đủ, chính xác các tình báo ra-đa cho các lực lượng PK-KQ, kiên quyết không để bị bất ngờ, lỡ thời cơ, đánh thắng trận đầu, đánh bại mọi cuộc tập kích đường không của địch, bảo vệ vững chắc vùng trời, bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ XHCN, bảo vệ nhân dân. Bộ đội Ra-đa đã có những đóng góp tích cực cùng với toàn quân, toàn dân đấu tranh ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn trong chiến lược “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch; đồng thời làm tốt chức năng tham mưu cho Bộ Quốc phòng về tác chiến phòng không, tác chiến không quân và xây dựng thế trận phòng không nhân dân phù hợp với yêu cầu mới.

Ngày nay, sức mạnh tổng hợp của Bộ đội Ra-đa không ngừng được nâng cao, sẵn sàng đáp ứng với mọi yêu cầu nhiệm vụ mới trong thế trận phòng không nhân dân, thế trận chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc. Bộ đội Ra-đa đã được bổ sung nhiều loại ra-đa mới, hiện đại hơn. Đội hình chiến đấu của Bộ đội Ra-đa thường xuyên được nghiên cứu sắp xếp, bố trí phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ. Cùng với quản lý vùng trời trên đất liền, hoạt động quản lý vùng trời trên biển, đảo cũng được tăng cường. Qua từng giai đoạn huấn luyện, Bộ đội Ra-đa càng khẳng định chất lượng, trình độ làm chủ vũ khí, trang bị, khí tài. Các đơn vị ra-đa đã phát huy tinh thần tự lực, tự cường, chủ động sáng tạo vừa SSCĐ cao, vừa tích cực tăng gia sản xuất xây dựng, củng cố đơn vị và nâng cao đời sống bộ đội…

Sau gần 10 năm hợp nhất quân chủng, cùng với toàn lực lượng, các đơn vị ra-đa luôn phát huy truyền thống của Binh chủng Ra-đa anh hùng, tiếp tục trưởng thành, tiến bộ. Hàng trăm tập thể, cá nhân thuộc Bộ đội Ra-đa đã được Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Bộ Quốc phòng và Quân chủng PK-KQ tặng nhiều phần thưởng cao quý. Trước yêu cầu mới, cán bộ, chiến sĩ các đơn vị trong toàn lực lượng ra-đa xác định, quyết tâm đoàn kết, vượt qua mọi khó khăn, thử thách, không ngừng rèn luyện, phấn đấu hoàn thành thắng lợi các nhiệm vụ trong điều kiện mới, xứng đáng là “mắt thần” quản lý và bảo vệ vững chắc bầu trời Tổ quốc Việt Nam XHCN.

Thiếu tướng LÊ HUY VỊNH, Phó tư lệnh Quân chủng PK-KQ